Foto’s van oude schilderijen rechtenvrij gebruiken?

Zoek je een inspirerende voorkant voor je boek? En is je budget voor fotografie niet al te groot? Kijk dan eens naar oude schilderijen van bijvoorbeeld Rembrandt, Vermeer, Van Gogh. Als je het goed aanpakt, kost dat niets. Hoe kun je het best te werk gaan?

Schilderijen rechtenvrij gebruiken?

Je mag kunstwerken rechtenvrij gebruiken wanneer de kunstenaar meer dan 70 jaar geleden is gestorven. Dus: op schilderijen van Rembrandt en Van Gogh rust geen copyright, maar op een werk van Picasso (1881-1973) nog wel. Maar let op: ook al is de kunstenaar overleden, betekent dat nog niet dat je zomaar ieder schilderij kunt gebruiken als cover voor je boek.

Het ligt wat ingewikkelder. Je hebt te maken met twee zaken:

  1. Het kunstwerk zelf
  2. De foto van het kunstwerk

Op het eerste product ligt geen copyright meer. Op het tweede vaak wel. Het best kun je dus met een goede camera een museum in gaan en dan foto’s maken van de kunstwerken. Maar let op: in het Rijksmuseum in Amsterdam mag je bijvoorbeeld geen flits gebruiken. Een statief gebruiken mag ook niet. Het is daarom goed om dat van tevoren even uit te zoeken op de website van het museum.

Van Gogh Museum

Bij het Van Gogh Museum mag je bijvoorbeeld geen lampen en statieven gebruiken en mag je niet flitsen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het museum. Bovendien schrijft het museum in de algemene bezoekersvoorwaarden dat je foto’s en filmopnamen niet mag gebruiken voor commerciële doeleinden.

Kies een kunstenaar die bij je past

Er is zo veel te vinden op de schilderijen van de oude meesters. Probeer een schilderij te vinden dat je ook echt raakt. Vervolgens kun je een bepaald deel uit dat schilderij proberen te koppelen aan het onderwerp van je boek. Je verhaal wordt daarmee ‘eigen’, authentieker.

Niet beschermd

Een reproductie die technisch perfect is, is niet beschermd. Alleen de foto’s waar de fotograaf een duidelijk eigen stempel op heeft gedrukt. Maar dat kan al met een speciale vorm van belichting het geval zijn. Overigens: sinds de opkomst van social media is het aantal rechtszaken rondom auteursrecht explosief gestegen. Soms is de scheidslijn erg dun en weten rechters ook niet wat ze ermee aan moeten. Als je zeker wilt weten of je een foto van een schilderij mag gebruiken in je boek, is het aan te raden om even een jurist, gespecialiseerd in auteursrecht te raadplegen. Dan kom je achteraf nooit voor verrassingen te staan. Al is een rechtszaak natuurlijk wel mooie PR voor je boek.

En hoe nu verder?

Leuk natuurlijk, dat schilderijen gebruikt mogen worden in je boek. En fijn dat je weet dat je foto’s van schilderijen niet een-op-een mag overnemen. Maar hoe nu verder? Een van de manieren om snel rechtenvrij foto’s van schilderijen van beroemde kunstenaars te vinden, is door op foto-deelsite Flickr te gaan zoeken. Je moet dan wel even kijken bij ‘Advanced search’ en dan Creative Commons aanvinken: ‘Only search with Creative Commons-licensed content; find content to use commercially’. Als je dat doet, is er niets aan de hand. Je kunt dan zoeken op de namen van de oude meesters.

Focus op de inhoud

Natuurlijk kun je heel lang nadenken over het gebruik van beeld, de juiste coverfoto, of foto’s wel of niet beschermd zijn. Het probleem daarbij kan zijn dat je niet aan schrijven toekomt. Uiteindelijk gaat het om jouw verhaal als auteur dat verteld moet worden. Maak daarom illustraties niet belangrijker dan ze zijn, om te voorkomen dat je kostbare tijd verliest.

Juriste, fanatiek Twitteraar en auteursrechtenexpert Charlotte Meindersma schreef een interessant blog over hergebruik van foto’s.

En om onszelf even in te dekken: Het Boekenschap kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade, voortvloeiend uit het gebruik van tips op deze pagina of op andere pagina’s op HetBoekenschap.nl.

15 antwoorden
  1. ruud spil
    ruud spil zegt:

    Ik ben bezig met het maken van een kunstboek i.s.m. een uitgeverij. Nu wil ik graag een afbeelding van een schilderij van Lovis Corinth uit 1922 van Het Stedelijk museum Amsterdam gebruiken. Ik heb daar zelf ooit een dia van kunnen maken met statief. Heb ik daarvoor hun toestemming nodig, m.a.w. mag ik dat ongevraagd doen?
    mvgr Ruud Spil

    Beantwoorden
  2. S van Heuveln
    S van Heuveln zegt:

    Hoe zit het überhaupt met gebruik van illustraties van internet? Kan je daar gewoon naar toe refereren en gebruiken of moet je voor iedere illustratie toestemming hebben. En wat nu als de echte artiest/illustrator niet achterhaald kan worden?

    Beantwoorden
    • Maarten Beernink
      Maarten Beernink zegt:

      Dag S van Heuveln, illustraties van internet mag je niet zomaar gebruiken in je boek. Uitzonderingen zijn illustraties met het creative-commons-licence. Dan mag je – onder bepaalde vooraf vastgestelde voorwaarden – illustraties hergebruiken. Iemand die je daar alles over kan vertellen is juriste Charlotte Meindersma. In haar boek ‘Wetboek voor bloggers’ staat veel informatie over het citaatrecht en wat wel en niet mag bij publicatie van teksten en afbeeldingen. http://www.charlotteslaw.nl

      Beantwoorden
  3. Titeca
    Titeca zegt:

    Hoe zit het met het gebruik van een foto van een kunstwerk waar door de fotograaf via photoshop bijvoorbeeld personen en objecten aan toegevoegd worden ? Het wordt dus wel iets anders maar het oorspronkelijke werk is nog duidelijk henkenbaar.

    Beantwoorden
  4. "Walter Benjamin"
    "Walter Benjamin" zegt:

    Dag Maarten,

    Ik had een vraag voor je en ik hoop dat je mij wil helpen of kan adviseren.
    Voor een concept dat ik in gedachten heb wil ik gebruik maken van ‘oude’ kunstwerken. Om het heel kort uit te leggen; Ik wil oude werken recontextualiseren, door zekere elementen direct over te nemen en ze te plaatsen in andere composities, kleuren en vormen (ik schilder alles zelf, maar de originele bron blijft sterk herkenbaar).
    De bron die ik nu wil gebruiken is een afbeelding van een Japanse kunstenaar die in 1887 is overleden, het werk komt uit 1852. Het gaat om een houtsnede (een reproductietechniek, bestaat er dan wel een origineel?).

    Mag ik deze afbeelding gebruiken? Hoe kom ik te weten of iemand deze rechten beheert?

    Alvast vriendelijk bedankt!

    Beantwoorden
    • Maarten Beernink
      Maarten Beernink zegt:

      Dag Walter, bedankt voor de vraag. Ik ben geen geen jurist; bij dergelijke verzoeken verwijs ik altijd graag door naar Charlotte Meindersma. Zij is juriste en gespecialiseerd in auteursrecht. Haar website is charlotteslaw.nl. Veel succes met je boek!

      Beantwoorden
  5. Menno Post
    Menno Post zegt:

    Dag Maarten. Ik heb een vraag en ik hoop dat je me kunt helpen. Ik wil een afdruk van een schilderij van Van Gogh op Kanvas laten printen voor mijn zoontje. Kan en mag ik een foto van internet gebruiken hiervoor of is dit niet mogelijk ? Ik hoor graag van je.
    Met vriendelijke groeten
    Menno

    Beantwoorden
  6. Dr.Woordelaas
    Dr.Woordelaas zegt:

    Beste Maarten; ik schilder een schilderij na van een oude meester. Mag ik dat dan zonder auteursrechten te betalen verkopen ?

    Beantwoorden
  7. Ina Ahuis
    Ina Ahuis zegt:

    Beste Maarten, hoe zit dit als je eigenaar bent van het kunstwerk? Ik heb bijvoorbeeld een zeefdruk van Gubbels gekocht. Hiervan heb ik een foto gemaakt en die foto wil ik graag gebruiken voor mijn werk. Hoe zit dat?
    Hoor graag, alvast dank, groet, Ina Ahuis

    Beantwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *