Lettertype van een boek bepalen

Welk lettertype is het meest geschikt voor een boek: 15 tips

De wereld van de typografie is complex, maar heel interessant. Welk font is nou het meest geschikt voor de productie van een  boek? Het gaat nooit alleen om de vorm, maar in de eerste plaats om de boodschap, de inhoud. Een lettertype moet ondersteunen. We geven 15 tips om de beste keus te maken.

(Update van dit artikel: 31 januari 2019; oorspronkelijk gepubliceerd op 3 maart 2014)

Tip #1: Laat het lettertype in dienst staan van de inhoud

Voor de koppen en hoofdstuktitels gelden andere eisen dan voor de typografie van de broodtekst of platte tekst in het boek. De koppen en hoofdstuktitels zijn vaak korter en mogen best een kunstwerkje op zich zijn. Altijd geldt wel: zorg ervoor dat de vormgeving in dienst staat van de inhoud en niet andersom. Wie doorschiet in het lettertype omdat het zo fraai is, kan juist het tegenovergestelde doel bereiken. Natuurlijk moet een boek er ‘lekker’ uitzien. Maar de vorm mag nooit ten koste gaan van de leesbaarheid. Houd dat altijd in gedachten bij de keus van je font.

Voorbeeld van het gebruik van lettertypes in een koffietafelboek.

Voorbeeld van het gebruik van lettertypes in een koffietafelboek.

Tip #2: Kies een schreefloze letter voor de koppen

Welk lettertype is het meest geschikt voor de koppen? Een schreefloos lettertype is daar heel geschikt voor. Dat oogt eigentijds, als het boek zich daarvoor leent. Op de website www.dafont.com staan voorbeelden van leuke lettertypes. Denk erom dat je niet elk lettertype op Dafont zomaar kunt gebruiken. Elke lettertypeontwerper op die site stelt andere eisen. Kijk daarom goed of het font ingezet mag worden voor commercieel gebruik.

Tip #3: Er is een verschil tussen Mac-fonts en pc-fonts

Je hebt drie soorten lettertypes:

  • Voor Apple/Mac
  • Voor pc
  • Voor Apple/Mac én pc

Niet ieder lettertype is dus zomaar uitwisselbaar. Als auteur maakt dat niet zo veel uit, tenzij je voor twee vormgeefbureaus kiest en de bestanden uitgewisseld moeten worden. De meeste designbureaus werken met Apple overigens, maar het is wel goed om je dit te realiseren.

Dit lettertype heeft een schreef, dus kleine haakjes aan de letters. Daardoor leest het prettiger. Gebruik dat vooral bij de broodtekst.

Tip #4: Kies een schreefletter voor de broodtekst

Wat kies ik voor de broodtekst? De platte tekst of broodtekst is het meest gebaat bij een lettertype met een schreef, een streepje. In het Engels heet dat een serif. Sans serif is schreefloos. De letters met schreef zijn het best geschikt voor drukwerk wanneer het om grote stukken tekst gaat. De meeste romans zijn gedrukt in een schreeflettertype.

  • Goede voorbeelden voor lettertypes voor lettertypes vind je in de Adobe Typekit. Zie de volgende tip.

Tip #5: Gebruik Adobe Typekit

Adobe heeft een schitterend pakket ontwikkeld om lettertypes te beheren. Je kunt hier het lettertype opzoeken dat je graag wilt gebruiken en dat doorgeven aan je vormgever. Vrijwel alle moderne vormgeefbureaus werken met Adobe Typekit. Het is een manier om lettertypes snel op te zoeken, te sorteren en te gebruiken. Je kunt sorteren op schreef of schreefloos, op handgeschreven fonts, op vette en decoratieve lettertypes. Ga naar Adobe Typekit om het meteen even uit te proberen. In 2018 is deze site flink uitgebreid, er zijn lettertypes toegevoegd. Groot voordeel is dat veel professionele vormgevers met InDesign werken, onderdeel van Adobe Creative Cloud (CC). Ook Adobe Typekit vormt daar een onderdeel van. Daarom is het makkelijk uitwisselbaar en veelgebruikt onder ontwerpers.

Tip #6: Welke fonts zijn geschikt als broodtekst?

De volgende fonts zijn zeer geschikt als broodtekst, maar minder voor koppen en hoofdstuktitels:

  • Arno Pro
  • Palatino Linotype
  • Book Antiqua
  • Georgia
  • Goudy Old Style
  • Adobe Garamond Pro
  • Bookman
  • Century Schoolbook
  • Of kijk even rond in Adobe Typekit, zie de vorige tip.
Kaders in boeken

Ook voor kopjes van kaders geldt: het liefst schreefloos.

Tip #7: Ook voor kaders geldt: schreefloos

De broodtekst wordt in boeken die daarom vragen vaak afgewisseld met kadertjes, kleurblokken met daarin tekst. De kopjes van die kaders vragen vaak ook om een schreefloos lettertype. Dat oogt modern, strak en leest sneller voor de koppensnellers.

Tip #8: Ontwerpen voor een beeldscherm

Lettertype voor je boek kiezenVoor teksten op een beeldscherm (e-reader, smartphone, laptop of pc) gelden heel andere wetten dan voor lettertypes in een boek. Beeldschermtypografie is een vak apart. Een boek over de typografie voor beeldschermen is bijvoorbeeld Color & Type for the Screen, te bestellen via Amazon.com. Dit is de link.

Tip #9: Hoe groot moet mijn letter worden?

De lettergrootte of puntgrootte zegt helemaal niets over de grootte van de letter in het boek. Een Times New Roman van 11 punts wijkt heel veel af van de Arial van 11 punts. De corpsgrootte, die doet ertoe! Meer informatie daarover staat op Wikipedia. Dit is een belangrijke tip, die vaak wordt onderschat.

Tip #10: Print op ware grootte

Nog zo’n gouden tip: print een deel van het boek even op ware grootte uit. Standaard staat je printer ingesteld op ‘schalen’. Kies altijd even voor een van de volgende opties bij het afdrukken van een boek wanneer je op CTRL-P (print) drukt:

  • 100%
  • ware grootte
  • niet schalen

Als je je daaraan houdt bij het printen, zie je exact hoe groot de letter ook in werkelijkheid wordt. Kan je printer niet groter dan een A4’tje printen en is het boek wel groter? Dan gaat je printer standaard verkleinen. Waak daarvoor, want dat geeft een compleet vertekend beeld van de gekozen lettergrootte.

Tip #11: Zorg voor een bold- en een cursief-variant

Heb je je lettertype gevonden? Kijk dan ook altijd even of er een vette (bold) en een cursieve (italics) variant is. Doe je dat niet, dan is je lettertype niet compleet. Een compleet font heet een lettertype- of font-familie. Daar zit niet alleen cursief en vet bij, maar ook ‘light’, ‘semi’, ‘extra bold’, noem maar op. Soms bestaat één familie wel uit twintig varianten. Hoe meer keus, hoe meer kanten je op kunt in je boek.

Tip #12: Lezen over fonts en typografie

de-vorm-van-tekst copyDe wereld van lettertypes is een vak apart. Er zijn zelfs boeken over geschreven. Velen zien het Duitse boek Die Neue Typographie als belangrijk standaardwerk voor typografie. Het is te bestellen op Bol.com via deze link. Bestel dit boek hier via Bol.com (prijs € 45,99 incl. btw)

Ook in Nederland is er een boek verschenen over lettertypes: Het lettertype boek. Het Lettertypeboek is te koop bij Bol.com. Hier is de directe link. Dit boek is alleen nog tweedehands leverbaar.

In mei 2012 verscheen van de hand van Jan Middendorp een boek over typografie, De vorm van tekst. Dit boek is nog leverbaar. Bestel De vorm van tekst hier direct via Bol.com.

Tip #13: Let op copyrights

Het ontwerp van een lettertype is een kunstwerk op zich. Typografen hebben er intellectueel eigendomsrecht op. Daarom is het niet toegestaan om lettertypes zomaar te gebruiken in een boek. Het font moet je vooraf aanschaffen. Je kunt ook kiezen voor een font dat rechtenvrij is. Deze tip nemen we op, want nu ben je in ieder geval gewaarschuwd. En een gewaardschuwd mens…

Tip #14: Neem lettertypes serieus

Het feit dat je dit artikel leest, betekent dat je nadenkt over je lettertype. Dat is al heel goed natuurlijk. Ga niet over een nacht ijs. Als je een keuze hebt gemaakt voor je boek, vraag dan aan je vormgever of je enkele pagina’s op proef kunt bekijken. Zodra jij het stramien met jouw lettertype hebt goedgekeurd, kan de vormgever aan de slag om het hele boek vorm te geven. Later wijzigen kan wel, maar kost veel meer tijd (en dus geld).

Diapositieve letter

Diapositieve letter in het boek over New York Pizza, uitgegeven door Het Boekenschap/Retaildenkers. Hier zie je ‘cinnamon bread’ cursief staan. Omdat deze lettertypefamilie een italics-variant heeft, komt dit mooi uit in druk.

Tip #15: Meer weten over fonts in boeken?

Wilt u meer informatie over het gebruik van lettertypes in boeken? Wij staan u graag te woord, wanneer u serieus met een boekproductie bezig bent. Bel ons (0314-844521) of mail ons via [email protected]. Wij nemen dan zo snel mogelijk contact met u op.

Hoe gaat Het Boekenschap te werk? We maken bij een boek altijd eerst één hoofdstuk of een aantal pagina’s op. Dan bepalen we de lettertype, de interlinie (afstand tussen de regels), de letterspatiëring, hoe we omgaan met afbrekingen, wat de bladspiegel is en andere belangrijke vormgeefkeuzes, zoals het bepalen van de lettergrootte voor een ideale leesbaarheid. Na uw akkoord gaan we aan de slag met de rest van het boek. Neem vrijblijvend contact op!

3 antwoorden
  1. Maarten Beernink
    Maarten Beernink zegt:

    Twijfel je over het lettertype dat je voor ogen hebt? Maak gewoon even een proefpagina op. Wij kijken er dan graag even naar. Ook zullen we eerlijk zeggen wat we ervan vinden… (Het gaat immers over het overbrengen van je boodschap, niet in eerste instantie om het lettertype.)

    Beantwoorden
  2. Peter Veling
    Peter Veling zegt:

    ” Maar de leesbaarheid mag nooit ten koste gaan van de vorm. Houd dat altijd in gedachten bij de keus van je font.”
    Ik denk dat u bedoelt: “Maar de vorm mag nooit ten koste gaan van de leesbaarheid. Houd dat altijd in gedachten bij de keus van je font.”
    Als u dat niet bedoelt begrijp ik het niet.

    Beantwoorden

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *