Waar ligt het auteursrecht bij een boek?

Heel simpel: het auteursrecht van een boek ligt altijd bij de auteur. Maar pas op: als je zaken doet met een uitgeverij, kunnen andere afspraken dat vanzelfsprekende recht ondermijnen. Hoe ga je goed om met je auteursrecht?

Als je een boek schrijft, ligt het auteursrecht bij jou. Dat geldt ook voor andere creatieve uitingen. Een krabbel op een stuk papier (mits dat echt zelf verzonnen is) of een model dat dingen uit wil leggen, het auteursrecht ligt bij de bedenker. Als je dat extra duidelijk wilt maken, schrijf je een copyrightteken bij het model, gevolgd door het jaartal en jouw auteursnaam. Bijvoorbeeld: de afbeelding hiernaast.

Auteursrecht: en het colofon dan?

Het verdient aanbeveling om alle unieke modellen waar je trots op bent en die je wilt gebruiken in je boek, apart te noemen in het colofon voorin je boek. Verder raden we het altijd aan om een disclaimer op te nemen in het colofon. Dat ontmoedigt kwaadwillenden (of sloddervossen of nitwits) om de door jou ontwikkelde modellen en de door jou geschreven teksten opnieuw te gebruiken. In het handboek Verdienen met uitgeven laten we uitgebreid zien hoe een colofon eruit kan zien. Deze tekst wordt ook in ons boek genoemd:

© 2015. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg kan noch de uitgever noch de auteur aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die het gevolg is van enige fout in deze uitgave.

Met bronvermelding

Je kunt het hergebruik van je modellen ook als goede pr zien. In dat geval schrijf je in het colofon dat mensen je modellen en teksten mogen hergebruiken:

• mits ze het in de goede context gebruiken en niet uit hun verband halen
• en mits jouw verplichte copyrightregel opnemen, inclusief je boektitel.

Op die manier doen anderen het werk: ze plaatsen jou als auteur op een voetstuk, omdat ze jouw model aanhalen. Lezers van die andere boeken die echt meer willen weten, worden impliciet op jouw boek geattendeerd. Als je daar meer over wilt weten, moet je eens kijken op de website van CreativeCommons Nederland. Als je je daarbij aansluit, behoud je alle rechten, maar maak je het anderen makkelijker om jouw werk binnen de door jou gestelde grenzen te hergebruiken.

Moet je iets registreren?

Je kunt je auteursrecht niet vastleggen. Dat ligt automatisch bij jou als schrijver of bedenker, wanneer je de eerste bent die dat claimt. De website Auteursrecht.nl noemt een aantal voorbeelden van werken die auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn. Denk aan niet alleen aan de voor de hand liggende zaken als romans, films en muzikale composities, maar ook aan tekeningen, grafisch ontwerp (van je boek!), foto’s en websites. Hé… Grafisch ontwerp? Inderdaad. De ontwerper van jouw boek heeft het recht op de vormgeving van je boek, tenzij anders is afgesproken. Daarom een belangrijke tip:

Probeer altijd met de vormgever van je boek af te spreken dat de rechten voor het ontwerp naar jou als auteur gaan. Zeker als je stevig investeert in een goede vormgever, is dat aan te raden. Stel je voor dat je boek een bestseller wordt dankzij de geweldig ontworpen boekcover. (Niet ondenkbaar!) Dan kan de vormgever van de cover aan de bel trekken en een vergoeding vragen of eisen dat je zijn ontwerp niet meer gebruikt. Het auteursrecht berust immers bij de vormgever. Een korte overeenkomst waarin de vormgever afstand doet van alle auteursrechten, ook bij herdruk, in andere media (boek, website, youtube, etc, etc) is dan aan te raden.

Mag ik songteksten zomaar afbeelden in mijn boek?

Nee, dat mag beslist niet. Je kunt natuurlijk toestemming vragen, bijvoorbeeld aan de manager van de artiest. Als je de moeite neemt om dat te vragen, zullen de meeste artiesten niet al te moeilijk doen. Maar als je het niet vraagt, kan het gevolg zijn dat je al je boeken uit de handel moet halen. Via een service als Google Alerts is het mogelijk om een melding te ontvangen wanneer jouw naam ergens op internet wordt geplaatst. Ook kun je bijvoorbeeld een passage uit een liedtekst of gedicht van jezelf invoeren, wanneer je wilt weten of iemand dat zonder toestemming gaat hergebruiken. Google Alerts is gratis en ziet er bijvoorbeeld in mijn geval zo uit:

En foto’s of plaatjes van internet, mag ik die wel afdrukken?

Ook niet. Probeer de bron altijd te achterhalen en vraag toestemming. Trouwens, een boek met hergebruikte plaatjes is nooit aan te raden. Dat maakt het boek veel minder uniek. Maak je zelf goede foto’s? Zorg dan altijd dat je je camera op de hoogste resolutie instelt en laat eens enkele foto’s zien aan je vormgever, voordat je ‘los’ gaat en de foto’s in drukwerk niet te gebruiken zijn. Een goede vriend of bekende vragen om mooie foto’s te maken is ook altijd een aanrader, maar laat altijd even vastleggen dat hij afstand doet van het auteursrecht. Anders heb je met hetzelfde probleem te maken. In de meeste gevallen is een akkoord via e-mail ook rechtsgeldig.

NB We gaan ervan uit dat je de adviezen die op deze website staan, op eigen risico gebruikt. Natuurlijk schrijven we naar eer en geweten, maar de tijd kan ons inhalen. Ook kunnen wij op het verkeerde spoor zitten, we zijn ook maar mensen. Gebruik daarom je gezonde verstand en laat zaken bij twijfel controleren door een jurist. Het Boekenschap is niet gespecialiseerd in auteursrecht, maar wil auteurs de weg wijzen in het uitgeven in eigen beheer. Als je meer wilt weten, zul je dus elders te rade moeten gaan.